تهران، خ استاد مطهری، خ فجر، روبروی بیمارستان جم، کوچه مدائن، ساختمان ارغوان

ساعات کاری : روزهاي يكشنبه وسه شنبه ٥ تا ٧

زانو ضربدری یا پای ضربدری

زانو ضربدری (که به انگلیسی Knock Knees یا Genu Valgum نامیده می‌شود) یک تراز نادرست در اطراف زانو است که می‌تواند روی افراد در هر سنی تأثیر بگذارد. با گذشت زمان، عدم تعادل نیرویی که روی زانو وارد می‌کند می‌تواند باعث درد، آسیب مفاصل و شروع زودرس آرتریت زانو شود. اصلاح تغییر شکل باعث بهبود حرکت زانو و توانایی راه رفتن، کاهش درد و جلوگیری از پیشرفت سریع آسیب به زانو می شود. در ادامه به این موارد می‌پردازیم:

  • زانو ضربدری چیست؟
  • آیا پای ضربدری طبیعی است؟
  • چه چیزی باعث زانو ضربدری میشود؟
  • علائم زانو ضربدری چیست؟
  • زانو ضربدری چگونه تشخیص داده می شود؟
  • زانو ضربدری چگونه درمان می شود؟

زانو ضربدری چیست؟

پای ضربدری وضعیتی است که در آن زانوها به سمت داخل خم می شوند و به یکدیگر برخورد می کنند، حتی زمانی که فرد با قوزک باز ایستاده است. این وضعیت نیروی بیش از حد در قسمت بیرونی زانو وارد می کند که می تواند در طول زمان باعث درد و آسیب شود. پای ضربدری معمولاً دو طرفه است یعنی هر دو پا را درگیر می کند، اما در برخی موارد، ممکن است فقط یک زانو را درگیر کند.

متخصص و جراح ارتوپد وضعیتی که در آن زانوها به سمت داخل خم می‌شوند، حتی زمانی که فردی با مچ پاهای باز ایستاده است، زانوی ضربدری می‌نامند. knock knee که به نام ژنو والگوم نیز شناخته می شود، یک ناهماهنگی زانو با دلایل مختلف است که اغلب در صورت عدم درمان منجر به درد و تحلیل رفتن زانو می شود. زانوی ضربدری می توانند مادرزادی، رشدی یا پس از ضربه باشند. موضوع رایجی که در همه گروه های سنی وجود دارد این است که زانو به طور غیرعادی قرار می‌گیرد که می تواند منجر به درد، تغییر شکل فزاینده، بی ثباتی و انحطاط پیشرونده شود. درمان زانو ضربدری و اصلاح تغییر شکل منجر به بهبود حرکت و وضعیت زانو، راه رفتن بهتر، درد کمتر و جلوگیری از پیشرفت سریع آسیب به زانو می شود.

بیماران بزرگسالی که سال‌ها زانوی ضربدری داشته‌اند، باعث شده در قسمت خارجی زانو (lateral compartment) بیش از حد فشار وارد شده و داخل (رباط جانبی داخلی) را کشیده و منجر به درد، بی‌ثباتی و آرتریت شود. برای جلوگیری و به تاخیر انداختن نیاز به تعویض مفصل زانو، اصلاح فرم زانو باید با استئوتومی انجام شود.

در حالی که زانو ضربدری مانند زانو پرانتزی در اکثر کودکان موقت و یک مرحله استاندارد رشد است، اغلب در سن هفت یا هشت سالگی خود به خود اصلاح می شود. زانو ضربدری که بیش از شش سالگی باقی می‌مانند، شدید هستند یا به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از دیگری روی یک پا تأثیر می‌گذارند، ممکن است نشانه‌ای از سندرم پای ضربدری باشند. زانوی ضربدری که خارج از الگوهای رشد طبیعی قرار می گیرد ممکن است در اثر بیماری، عفونت یا سایر شرایط ایجاد شود. در این موارد، ممکن است به مداخله ارتوپدی برای درمان وضعیت زانو نیاز باشد.

زانو ضربدری

آیا زانو ضربدری نرمال است؟

زانوهای ضربدری موقت بخشی از مرحله رشد استاندارد برای اکثر کودکان است. این مرحله معمولاً با رشد کودک خود به خود اصلاح می شود. زانوهای ضربدری که بیش از شش سالگی باقی می‌مانند، خطرناک هستند یا یک پا را به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از پای دیگر تحت تأثیر قرار می‌دهند، ممکن است نشانه‌ای از سندرم پا ضربدری باشد.

اکثر کودکان در حین رشد، تغییرات زاویه ای طبیعی را در پاهای خود تجربه می کنند. کودکان معمولاً تا زمانی که در حدود 12 تا 18 ماهگی شروع به راه رفتن کنند، زانوی پرانتزی دارند. در حدود دو تا سه سالگی، پاهای آن‌ها معمولاً شروع به انحراف به سمت داخل می‌کند و باعث می‌شود که زانو ضربدری شود. در طول مراحل رشد طبیعی، پاهای کودک در سن هفت تا هشت سالگی صاف می شود.

زانوهای ضربدری که خارج از این الگوهای رشد طبیعی باقی می‌مانند ممکن است در اثر بیماری، عفونت یا سایر شرایط ایجاد شوند. اگر زاویه پاها از لگن تا پا خارج از الگوهای طبیعی باشد، به مرور زمان بدتر شود یا فقط در یک طرف بدن وجود داشته باشد، این نشان می‌دهد که فرد دارای شکل جدی‌تری از زانوهای ضربدری است و ارزیابی بیشتر توسط متخصص ارتوپدی ممکن است لازم باشد. ممکن است برای درمان این عارضه به جراحی نیاز باشد.

چه چیزی باعث زانو ضربدری میشود؟

در حالی که زانوی ضربدری بخشی از الگوی رشد طبیعی کودک است، باقی ماندن زانو در این حالت ممکن است از یک بیماری زمینه‌ای، عفونت یا آسیب ناشی شود. برخی از علل شایع این عارضه زانو عبارتند از:

  • بیماری متابولیک
  • نارسایی کلیه
  • ضربه جسمی
  • آرتروز، به ویژه در زانو
  • عفونت استخوان (استئومیلیت)
  • راشیتیسم (بیماری ضعیف کننده
  • استخوان ناشی از کمبود ویتامین D)
  • مادرزادی
  • آسیب صفحه رشد
  • تومورهای خوش خیم استخوان
  • شکستگی هایی که با تغییر شکل بهبود می یابند (سوء جوش)
  • اضافه وزن یا چاقی نیز می تواند فشار بیشتری بر روی زانوها وارد کند و به  ضربدری شدن پاها کمک کند.

علائم زانو ضربدری

بارزترین علامت پای ضربدری جدا شدن مچ پاهای فرد زمانی است که زانوهای او در کنار هم قرار می گیرند. علائم دیگر، از جمله درد، اغلب نتیجه راه رفتن (نحوه راه رفتن) است که توسط افراد دارای زانوهای ضربدری اتخاذ می شود. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • درد زانو یا لگن
  • درد پا یا مچ پا
  • تماس نداشتن پاها در هنگام
  • ایستادن با زانوهای کنار هم
  • مفاصل سفت یا دردناک
  • لنگی در هنگام راه رفتن
  • کاهش دامنه حرکتی در لگن
  • مشکل در راه رفتن یا دویدن
  • بی ثباتی زانو
  • آرتریت پیشرونده زانو در بزرگسالان
  • همچنین نارضایتی بیمار از فرم پاها

همچنین ممکن است یک فرد علائم دیگری از یک بیماری زمینه‌ای که باعث سندرم زانو می‌شود داشته باشد. در افراد در تمام گروه‌های سنی که زانوهای ضربدری دارند، یک یا هر دو زانو به‌طور غیرطبیعی اضافه بار دارند. این نیروی بیش از حد می تواند منجر به درد، تغییر شکل بیشتر استخوان، بی ثباتی زانو و انحطاط پیشرونده مفصل زانو شود. به طور خاص، بیماران بزرگسالی که برای سال‌ها دچار این عارضه بوده اند، اغلب با فشار در قسمت خارجی (بخش جانبی) زانو مواجه هستند و داخل زانو نیز کشیده می‌شود (رباط جانبی داخلی – MCL). این نیروها می توانند باعث درد، بی ثباتی زانو (از جمله ناپایداری پیچیده کشکک) و آرتریت شوند.

تشخیص پای ضربدری

یک متخصص ارتوپدی، هر گونه شرایط از قبل موجود و سلامت فعلی را بررسی می کند. آنها همچنین معاینه فیزیکی پاها و راه رفتن را انجام خواهند داد. تصاویر اشعه ایکس یا EOS در حالت ایستاده به تأیید تشخیص کمک می کند. این تصاویر رادیولوژیکی از ساق پا از باسن به پایین تا مچ پا هستند که به پزشک کمک می کند محل دقیق و محور مکانیکی تغییر شکل را پیدا کند.

زانو ضربدری چگونه درمان می شود؟

برای موارد خفیف در کودکان یا نوجوانان، ممکن است با تمرینات خاصی زانوها بهبود یابند. هنگامی که این کار موثر نیست، یا اگر بیمار در زمان تشخیص بالغ باشد، استئوتومی مجدد زانو برای جلوگیری یا به تاخیر انداختن نیاز به تعویض مفصل زانو انجام می شود.

اگر ضربدری بودن زانو ناشی از یک بیماری یا عفونت زمینه ای باشد، قبل از شروع هر گونه اصلاح ارتوپدی، باید این وضعیت برطرف می شود. درمان موارد خفیف در کودکان یا نوجوانان ممکن است شامل بریس هایی باشد که به رشد استخوان ها در موقعیت صحیح کمک می کند. اگر اصلاح تدریجی رخ ندهد، ممکن است جراحی توصیه شود. در کودک در حال رشد، جراحی با حداقل برش با رشد هدایت شده ممکن است برای تشویق پا به رشد تدریجی صاف استفاده شود.