آرتریت و آرتروز: تفاوت چیست؟

هر دو بیماری آرتریت و آرتروز بر استخوان‌ها، رباط‌ها و مفاصل شما تأثیر می‌گذارند و علائم مشترکی مانند خشکی و درد مفاصل دارند. اما تفاوت بین این دو بسیار مهم است. آرتریت و آرتروز دو اصطلاح رایج در پزشکی هستند که اغلب به اشتباه به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. در حالی که هر دو بیماری بر مفاصل تأثیر می‌گذارند، تفاوت‌های اساسی در علل، علائم و روش‌های درمانی آن‌ها وجود دارد. این مقاله به بررسی علمی و تخصصی این دو بیماری، عوامل خطر، روش‌های تشخیصی و درمان‌های نوین می‌پردازد.

تفاوت بین آرتریت و آرتروز

اگرچه نام‌های آرتریت (Arthritis) و آرتروز (Arthrosis) شبیه به هم هستند و هر دو مفاصل را درگیر می‌کنند، اما تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد.

آرتریت (Arthritis): التهاب مفاصل

آرتریت یک اصطلاح عمومی برای بیش از ۱۰۰ نوع بیماری التهابی مفاصل است. این بیماری‌ها معمولاً با التهاب سیستمیک همراه هستند و می‌توانند علاوه بر مفاصل، سایر اندام‌ها مانند پوست، چشم‌ها، ریه‌ها و قلب را نیز درگیر کنند. آرتریت (Arthritis) یک اصطلاح کلی است که برای توصیف چندین بیماری التهابی مفاصل به کار می‌رود. در برخی موارد، این التهاب می‌تواند پوست، عضلات و اندام‌های داخلی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. نمونه‌هایی از آرتریت شامل استئوآرتریت (آرتروز)، روماتیسم مفصلی (RA) و نقرس است.

انواع شایع آرتریت:

1. روماتیسم مفصلی (Rheumatoid Arthritis – RA): یک بیماری خودایمنی که در آن سیستم ایمنی به غشای سینوویال مفاصل حمله می‌کند.

2. نقرس (Gout): ناشی از تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل که باعث التهاب شدید می‌شود.

3. لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE): یک بیماری خودایمنی که علاوه بر مفاصل، پوست و اندام‌های داخلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

4. آرتریت پسوریاتیک (Psoriatic Arthritis): مرتبط با بیماری پوستی پسوریازیس است.

آرتروز (Arthrosis یا Osteoarthritis): تخریب غضروف مفاصل

آرتروز شایع‌ترین نوع آرتریت است، اما برخلاف سایر انواع آرتریت، یک بیماری التهابی محسوب نمی‌شود. این بیماری ناشی از فرسودگی و تخریب تدریجی غضروف مفصلی است که منجر به ساییدگی استخوان‌ها روی یکدیگر می‌شود. آرتروز (Arthrosis یا Osteoarthritis) در واقع نوعی از آرتریت است و شایع‌ترین نوع آن محسوب می‌شود. این بیماری ناشی از ساییدگی و فرسودگی طبیعی مفاصل و غضروف‌هاست. غضروف بافت لغزنده‌ای است که انتهای استخوان‌ها را پوشانده و حرکت مفاصل را تسهیل می‌کند. با گذشت زمان، غضروف ممکن است تحلیل رفته یا حتی به‌طور کامل از بین برود، که منجر به تماس استخوان با استخوان و بروز درد، خشکی و گاهی تورم می‌شود.

ویژگی‌های کلیدی آرتروز:

• دژنراتیو (Degenerative): یک بیماری تخریبی پیشرونده است.

• غیرالتهابی: برخلاف آرتریت روماتوئید، التهاب سیستمیک ندارد.

• موضعی: معمولاً یک یا چند مفصل خاص را درگیر می‌کند.

آرتروز می‌تواند هر مفصلی را درگیر کند، اما بیشتر در مفاصل دست، گردن، زانو و لگن دیده می‌شود. خطر ابتلا به آن با افزایش سن بیشتر می‌شود.

علائم آرتریت و آرتروز

علائم مشترک:

• درد مفاصل

• خشکی و کاهش انعطاف‌پذیری

• تورم در مفاصل درگیر

علائم آرتریت بسته به نوع آن متفاوت است، اما شایع‌ترین نشانه‌ها شامل درد و خشکی مفاصل است. سایر علائم رایج عبارتند از:

• ✅ التهاب قرمز و گرم در مفاصل

• ✅ دردی که با استراحت بهبود نمی‌یابد

• ✅ علائم سیستمیک مانند تب، خستگی و کاهش وزن

• ✅ درگیری متقارن مفاصل (به ویژه در روماتیسم مفصلی)

• ✅ احساس خشکی صبحگاهی بیش از ۳۰ دقیقه

علائم خاص آرتروز نیز شامل موارد زیر است:

• درد و سفتی مفاصل

• حساسیت به لمس در مفاصل آسیب‌دیده

• کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل

• احساس ساییدگی یا اصطکاک استخوان‌ها روی هم

• تشکیل زواید استخوانی (استئوفیت) در اطراف مفاصل

عوامل خطر ابتلا به آرتریت و آرتروز

عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به آرتروز و سایر انواع آرتریت را افزایش دهند:

• سن: آرتروز و بسیاری از انواع آرتریت در افراد مسن شایع‌تر است.

• جنسیت: زنان بیشتر در معرض آرتروز و روماتیسم مفصلی هستند، در حالی که مردان بیشتر به نقرس مبتلا می‌شوند.

• وزن: اضافه وزن فشار بیشتری بر مفاصل وارد کرده و خطر آسیب و آرتروز را افزایش می‌دهد.

• آسیب‌ها: صدمات و عفونت‌های مفصلی می‌توانند خطر آرتروز و برخی انواع آرتریت را افزایش دهند.

• ناهنجاری‌های مفصلی: غضروف‌های نامنظم یا مفاصل ناهمتراز خطر آرتروز را بالا می‌برند.

• شغل: مشاغلی که فشار زیادی بر مفاصل وارد می‌کنند، خطر آرتروز را افزایش می‌دهند.

• ژنتیک: سابقه خانوادگی آرتروز یا سایر انواع آرتریت مانند روماتیسم مفصلی، احتمال ابتلا را بیشتر می‌کند.

تشخیص آرتروز و سایر انواع آرتریت

پزشک با بررسی سابقه علائم و خانوادگی، معاینه فیزیکی و انجام آزمایش‌هایی مانند:

• روش‌های تشخیصی مشترک:

  • معاینه فیزیکی (ارزیابی درد، تورم و دامنه حرکتی)

  • تصویربرداری (رادیوگرافی، MRI، سونوگرافی)

  • آزمایش خون (برای رد التهاب سیستمیک)

  تشخیص اختصاصی آرتریت:

  • آزمایش RF (فاکتور روماتوئید) و Anti-CCP (برای RA)

  • آسپیراسیون مایع مفصلی (برای نقرس یا عفونت)

  • بیوپسی سینوویوم (در موارد مشکوک به RA)

  تشخیص اختصاصی آرتروز:

  • رادیوگرافی (کاهش فضای مفصلی و استئوفیت)

  • عدم وجود نشانگرهای التهابی در آزمایش خون

درمان آرتروز و سایر انواع آرتریت

درمان بسته به نوع بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• داروها: مانند استامینوفن، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

• فیزیوتراپی: برای تقویت مفاصل و بهبود دامنه حرکتی

• کاردرمانی: تنظیم محیط کار و عادات روزانه برای مدیریت بهتر بیماری

• ارتزها: استفاده از بریس، آتل یا کفی کفش برای کاهش فشار روی مفاصل

• جراحی: تعویض مفصل یا فیوژن در موارد پیشرفته

در بیشتر موارد، پزشک ابتدا روش‌های غیرجراحی را توصیه می‌کند.

پیشگیری از پیشرفت بیماری

• ورزش منظم (شنا، پیاده‌روی، یوگا)

• رژیم غذایی ضدالتهاب (امگا-۳، زردچوبه، سبزیجات)

• پرهیز از حرکات تکراری آسیب‌زا

• استفاده از ارتزها و کفش مناسب

زندگی با آرتروز یا آرتریت

در صورت تشخیص آرتروز یا آرتریت، با پزشک خود برای یک برنامه درمانی همکاری کنید. با آموزش درباره بیماری، درمان و پیشگیری از پیشرفت آن، می‌توانید زندگی طبیعی و سالمی داشته باشید.

دکتر هومن کوکبی
جراح ارتوپد در تهران
متخصص تشخیص و درمان بیماری‌های مفاصل و آرتروز

برای دریافت نوبت و مشاوره تخصصی با مطب تماس بگیرید.