آرتروز آرنج چیست؟
آرتروز آرنج زمانی رخ می‌دهد که سطح غضروفی مفصل آرنج دچار ساییدگی یا آسیب شود. این اتفاق می‌تواند به دلیل آسیب‌های قبلی مانند دررفتگی یا شکستگی آرنج ایجاد گردد. با این حال، شایع‌ترین علت، فرسایش طبیعی غضروف مفصل در اثر افزایش سن و سال‌ها فعالیت است.
معمولاً آرتروز روی مفاصلی که وزن بدن را تحمل می‌کنند، مانند لگن و زانو، اثر می‌گذارد. اما آرنج یکی از کمترین مفاصل تحت تأثیر آرتروز است، زیرا سطوح مفصلی آن به خوبی با یکدیگر هماهنگ بوده و رباط‌های نیرومندی دارد. به همین دلیل، مفصل آرنج می‌تواند نیروهای زیادی را بدون ایجاد ناپایداری تحمل کند.
آناتومی آرنج
آرنج یک مفصل لولایی است که از سه استخوان تشکیل شده است:
- استخوان بازو (هومروس)
- استخوان زند زیرین (اولنا) – در سمت انگشت کوچک ساعد
- استخوان زند زبرین (رادیوس) – در سمت انگشت شست ساعد
سطوح استخوان‌ها در محل تماس‌شان با یکدیگر توسط غضروف مفصلی پوشیده شده‌اند؛ ماده‌ای صاف و لغزنده که از استخوان‌ها محافظت می‌کند و حرکت آن‌ها را آسان می‌سازد.
یک بافت نازک و صیقلی به نام غشاء سینوویال نیز تمامی سطوح دیگر داخل مفصل آرنج را می‌پوشاند. در آرنج سالم، این غشاء مقدار کمی مایع ترشح می‌کند که غضروف‌ها را چرب کرده و اصطکاک جنبشی را تقریباً از بین می‌برد. ماهیچه‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها نیز مفصل آرنج را در کنار یکدیگر نگه می‌دارند.
شرح بیماری
آرتروز آرنج نوعی آرتریت وابسته به سن و ناشی از فرسایش غضروف است. این بیماری معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد، اما می‌تواند افراد جوان‌تر را نیز درگیر کند. در آرتروز مفصل آرنج، غضروف محافظ استخوان‌ها نرم و فرسوده شده و استخوان‌ها نهایتاً بر روی هم ساییده می‌شوند. با گذشت زمان، مفصل آرنج خشک و دردناک می‌شود.
در آرتروز آرنج، غضروف صاف مفصلی تخریب و زبر می‌شود و فضای مفصلی باریک خواهد شد. همچنین ممکن است خارهای استخوانی (استئوفیت) تشکیل شود.
علل ابتلا آرتروز آرنج
برخی از افرادی که دچار آرتروز آرنج می‌شوند، سابقه آسیب به آرنج مثل شکستگی که سطح مفصل را درگیر کرده یا دررفتگی آرنج داشته‌اند. عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به آرتروز آرنج عبارتند از:
- نیاز به جراحی برای ترمیم آسیب یا بازسازی مفصل
- از دست رفتن غضروف مفصلی
- غیرقابل ترمیم بودن سطح مفصل به حالت اولیه
- آسیب به رباط‌ها و ایجاد ناپایداری در آرنج که حتی اگر سطح مفصل سالم بماند، باعث تغییر نیروهای طبیعی می‌شود و سرعت تخریب مفصل را بالاتر می‌برد.
در برخی موارد هیچ آسیب خاصی رخ نمی‌دهد؛ اما فعالیت‌ها یا کارهای سنگین می‌تواند در صورت وارد آمدن فشار بیش از حد به مفصل، سبب آرتروز آرنج شود.
برای مثال، ورزشکارانی مانند پرتاب‌گران حرفه‌ای بیسبال فشار زیادی به آرنج وارد می‌کنند و ممکن است رباط‌های تثبیت‌کننده دچار آسیب شوند؛ در این حالت، گاهی نیاز به جراحی بازسازی وجود دارد. نیروهای برشی زیاد نیز می‌تواند در طول سال‌ها باعث فرسایش غضروف شود.
پیشگیری
بهترین راه پیشگیری از آرتروز آرنج، جلوگیری از آسیب به مفصل است. اگر دچار آسیب شدید، باید سریعاً مشکل را تشخیص داده و درمان مناسب دریافت کنید. افرادی که در کارهای سنگین یا فعالیت‌های ورزشی شرکت دارند، باید قدرت عضلانی ناحیه آرنج را حفظ کنند و همیشه تمرینات ورزشی و تکنیک صحیح داشته باشند.
علائم آرتروز آرنج
شایع‌ترین علائم آرتروز آرنج عبارتند از:
- درد
- کاهش دامنه حرکتی
این علائم ممکن است همزمان رخ ندهند. اغلب بیماران احساس سائیدگی یا قفل شدن در آرنج دارند.
- سائیدگی به دلیل از بین رفتن سطح صاف مفصل و آسیب یا ساییدگی غضروف ایجاد می‌شود
- قفل شدن مفصل ناشی از جدا شدن قطعه‌ای از غضروف یا استخوان درون مفصل و گیر افتادن آن بین سطوح حرکتی است که حرکت را مسدود می‌کند.
تورم مفصل نیز ممکن است رخ دهد، اما در ابتدا شایع نیست و در مراحل پیشرفته‌تر بیماری آشکار می‌شود.
در مراحل پیشرفته آرتروز آرنج، بیماران ممکن است متوجه بی‌حسی در انگشت حلقه و انگشت کوچک شوند که می‌تواند به دلیل تورم مفصل یا کاهش دامنه حرکتی باشد.
عصب اولنار (اصطلاحاً عصب خنده) در تونلی در پشت سمت داخلی آرنج قرار دارد. تورم مفصلی می‌تواند فشار بر این عصب را افزایش دهد و احساس گزگز یا بی‌حسی کند.
اگر دامنه حرکت آرنج مختل شود و آرنج در وضعیت خمیده باقی بماند، فشار اضافی بر عصب اولنار وارد خواهد شد.
معاینه توسط پزشک
تشخیص آرتروز آرنج توسط دکتر هومن کوکبی معمولاً براساس علائم بیمار و عکس ساده رادیولوژی (X-Ray) انجام می‌شود. عکس رادیولوژی تغییرات آرتروز را نشان می‌دهد و معمولاً نیازی به تصویربرداری‌های پیشرفته مثل سی‌تی اسکن یا MRI وجود ندارد.
آرتروز آرنج بدون آسیب قبلی در مردان بیشتر دیده می‌شود. شروع آن معمولاً بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی یا بالاتر رخ می‌دهد، اما برخی بیماران ممکن است زودتر علائم را تجربه کنند.
روش‌های درمان
انتخاب روش درمانی به موارد زیر بستگی دارد:
- مرحله پیشرفت بیماری
- سابقه آسیب قبلی به آرنج
- خواسته‌های بیمار
- وضعیت کلی سلامت بیمار
- نتایج عکس رادیولوژی و سایر تست‌ها
درمان غیرجراحی
در مراحل ابتدایی آرتروز آرنج، رایج‌ترین درمان شامل اقدامات غیرجراحی است از جمله:
- داروهای خوراکی برای کاهش یا تسکین درد
- فیزیوتراپی
- اصلاح فعالیت‌ها
- تزریق کورتیکواستروئید: این تزریق‌ها می‌تواند در برخی بیماران باعث بهبود موقت درد شود، اما اثرشان کوتاه‌مدت بوده و در همه بیماران مؤثر نیست.
درمان جراحی
در صورتی که اقدامات غیرجراحی مؤثر نباشد، جراحی می‌تواند کمک‌کننده باشد. زمانی که آرتروز در عکس رادیولوژی آشکار شود، به این معناست که تخریب یا ساییدگی قابل توجه در سطح مفصلی ایجاد شده است. حتی اگر تخریب و ایجاد خارهای استخوانی شدید باشد، آرتروسکوپی (جراحی کم‌تهاجمی مفصل) می‌تواند دامنه حرکت را افزایش داده و درد را کاهش دهد.
در آرتروسکوپی آرنج، که به صورت سرپایی قابل انجام است، جراح از برش‌های کوچک برای خارج کردن قطعات شل استخوان/غضروف یا بافت التهابی/تخریبی، صاف کردن سطوح نامنظم و برداشتن خارهای استخوانی استفاده می‌کند. دوران نقاهت پس از آرتروسکوپی معمولاً کوتاه است.
اگر غضروف مفصل به طور کامل ساییده شده باشد، فقط تعویض مفصل آرنج می‌تواند مؤثر واقع شود. انواع مختلفی از پروتزهای آرنج وجود دارد.
در بیماران انتخاب‌شده مناسب، بهبود درد و عملکرد پس از تعویض مفصل آرنج بسیار چشمگیر است. البته محدودیت‌هایی در بلند کردن اجسام سنگین با دست جراحی شده وجود دارد (معمولاً نباید بیشتر از ۲ تا ۵ کیلوگرم بلند شود)، بنابراین تصمیم به تعویض کامل مفصل آرنج باید با دقت صورت گیرد.
برای بیماران جوان‌تر یا فعال که تعویض مفصل مناسب نیست، گزینه‌های جراحی دیگری وجود دارد. اگر کاهش دامنه حرکت مشکل اصلی باشد، جراح می‌تواند سفتی مفصل را آزاد کرده و سطح مفصلی را صاف کند. گاهی اوقات می‌توان از بافت‌های بدن خود بیمار برای ایجاد سطح جدید استفاده کرد. این اقدامات می‌تواند تا حدی علائم و عملکرد بیمار را بهبود بخشد.
تحقیقات جدید
در بیماران مبتلا به تخریب یا آسیب بخش‌های خاصی از مفصل آرنج، می‌توان پیوند غضروف/استخوان را در نظر گرفت. هدف این روش بازگرداندن ظاهر و عملکرد صاف مفصل و جلوگیری از پیشرفت بیشتر بیماری است. با پیشرفت تحقیقات درباره بازسازی و رشد غضروف، در آینده می‌توان نواحی بزرگتری از آسیب مفصلی را جایگزین کرد.
در صورت نیاز به مشاوره و درمان آرتروز آرنج، می‌توانید با دکتر هومن کوکبی، جراح و متخصص ارتوپدی در تهران، تماس حاصل فرمایید.
نظــــر شمـــــــا؟