استئونکروز مفصل ران یک بیماری دردناک است که زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به سر استخوان ران (فمور) مختل می‌شود. از آنجا که سلول‌های استخوانی برای سالم ماندن به جریان مداوم خون نیاز دارند، استئونکروز می‌تواند در نهایت به تخریب مفصل ران و آرتروز شدید منجر شود.
استئونکروز همچنین به نام نکروز آواسکولار (AVN) یا نکروز آسپتیک شناخته می‌شود. اگرچه این بیماری می‌تواند در هر استخوانی رخ دهد، اما شایع‌ترین محل آن مفصل ران است. هر سال بیش از ۲۰,۰۰۰ نفر برای درمان استئونکروز مفصل ران به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند. در بسیاری از موارد، هر دو مفصل ران تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند.
آناتومی مفصل ران
مفصل ران یک مفصل توپی-کاسه‌ای است:
-
کاسه: توسط استابولوم، که بخشی از استخوان بزرگ لگن است، تشکیل می‌شود.
-
توپ: سر استخوان ران (فمور) است که قسمت بالایی استخوان ران را تشکیل می‌دهد. سطح توپ و کاسه با غضروف مفصلی پوشیده شده است، ماده‌ای صاف و لغزنده که از استخوان‌ها محافظت می‌کند و به آن‌ها امکان می‌دهد به راحتی روی یکدیگر بلغزند.
علل استئونکروز مفصل ران
استئونکروز مفصل ران زمانی ایجاد می‌شود که جریان خون به سر استخوان ران مختل شود. بدون تغذیه کافی، استخوان در سر فمور می‌میرد و به تدریج فرو می‌ریزد. در نتیجه، غضروف مفصلی که استخوان‌های ران را می‌پوشاند نیز فرو می‌ریزد و منجر به آرتروز ناتوان‌کننده می‌شود.
این بیماری می‌تواند هر فردی را تحت تأثیر قرار دهد، اما در افراد بین ۴۰ تا ۶۵ سال شایع‌تر است. مردان بیشتر از زنان به استئونکروز مفصل ران مبتلا می‌شوند.
عوامل خطر
همیشه مشخص نیست که چه چیزی باعث کاهش جریان خون می‌شود، اما پزشکان تعدادی از عوامل خطر را شناسایی کرده‌اند که احتمال ابتلا به استئونکروز را افزایش می‌دهند:
-
آسیب: جابه‌جایی مفصل ران، شکستگی‌های ران و سایر آسیب‌های مفصل ران می‌توانند به رگ‌های خونی آسیب برسانند و جریان خون به سر استخوان را مختل کنند.
-
مصرف بیش از حد الکل: مصرف طولانی‌مدت و بیش از حد الکل می‌تواند باعث ایجاد رسوبات چربی در رگ‌های خونی شود و سطح کورتیزون را افزایش دهد، که منجر به کاهش جریان خون به استخوان می‌شود.
-
داروهای کورتیکواستروئیدی: بسیاری از بیماری‌ها، از جمله آسم، آرتریت روماتوئید و لوپوس سیستمیک، با داروهای استروئیدی درمان می‌شوند. اگرچه دلیل دقیق آن مشخص نیست، تحقیقات نشان می‌دهد که ارتباطی بین استفاده طولانی‌مدت از کورتیکواستروئیدها و استئونکروز وجود دارد.
-
بیماری‌های زمینه‌ای: استئونکروز با بیماری‌هایی مانند بیماری کایسون (بیماری غواصان یا “بندز”)، بیماری سلول داسی شکل، اختلالات میلوپرولیفراتیو، بیماری گوشه، لوپوس سیستمیک، بیماری کرون، آمبولی شریانی، ترومبوز و واسکولیت مرتبط است.
علائم استئونکروز مفصل ران
استئونکروز به‌صورت مرحله‌ای پیشرفت می‌کند. درد مفصل ران معمولاً اولین علامت است. این درد ممکن است به‌صورت یک درد مبهم یا ضربان‌دار در ناحیه کشاله ران یا باسن ظاهر شود. با پیشرفت بیماری، ایستادن و تحمل وزن روی مفصل ران آسیب‌دیده دشوارتر می‌شود و حرکت دادن مفصل ران دردناک خواهد بود.
پیشرفت بیماری ممکن است از چند ماه تا بیش از یک سال طول بکشد. تشخیص زودهنگام استئونکروز بسیار مهم است، زیرا برخی مطالعات نشان می‌دهند که درمان زودهنگام با نتایج بهتری همراه است.
معاینه پزشکی استئونکروز مفصل ران
پزشک پس از بررسی علائم و سابقه پزشکی شما، مفصل ران شما را معاینه می‌کند تا مشخص کند کدام حرکات خاص باعث ایجاد درد می‌شوند.
بیماران مبتلا به استئونکروز اغلب درد شدیدی در مفصل ران دارند، اما دامنه حرکتی نسبتاً خوبی دارند. این به این دلیل است که در مراحل اولیه بیماری، تنها سر استخوان ران درگیر است. در مراحل بعدی، با فروپاشی سطح سر استخوان ران، کل مفصل آرتروزی می‌شود و محدودیت حرکتی و سفتی ایجاد می‌شود.
آزمایش‌های تصویربرداری
مطالعات تصویربرداری به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص را تأیید کند:
-
اشعه ایکس: اشعه ایکس تصاویری از ساختارهای متراکم مانند استخوان ارائه می‌دهد. این روش برای تعیین اینکه آیا استخوان در سر فمور فروپاشیده و تا چه حد، استفاده می‌شود. استئونکروز معمولاً به‌صورت ناحیه‌ای گوه‌شکل با حاشیه متراکم و سفید (اسکلروتیک) در بخش فوقانی-جانبی سر فمور دیده می‌شود. در نمای جانبی، خطی به نام “علامت هلال” اغلب درست زیر سطح سر فمور قابل مشاهده است.
-
اسکن MRI: تغییرات اولیه در استخوان که ممکن است در اشعه ایکس دیده نشوند، با اسکن MRI قابل تشخیص هستند. این اسکن‌ها برای ارزیابی میزان تأثیر بیماری بر استخوان استفاده می‌شوند. MRI همچنین می‌تواند استئونکروز اولیه‌ای که هنوز علائمی ایجاد نکرده است (مانند استئونکروز در مفصل ران مقابل) را نشان دهد.
درمان
اگرچه گزینه‌های درمانی غیرجراحی مانند داروهای ضدالتهاب، تغییر در فعالیت‌ها و استفاده از عصا می‌توانند به کاهش درد و کند کردن پیشرفت بیماری کمک کنند، اما موفق‌ترین گزینه‌های درمانی جراحی هستند. بیمارانی که استئونکروز در مراحل بسیار اولیه (قبل از فروپاشی سر فمور) تشخیص داده شده‌اند، کاندیداهای بالقوه برای روش‌های حفظ مفصل ران هستند.
روش‌های جراحی
چندین روش جراحی برای درمان استئونکروز مفصل ران استفاده می‌شود:
کُر دکمپرشن و پیوند استخوان
این روش شامل حفاری یک سوراخ بزرگ یا چندین سوراخ کوچک در سر فمور برای کاهش فشار در استخوان و ایجاد کانال‌هایی برای رگ‌های خونی جدید جهت تغذیه نواحی آسیب‌دیده مفصل ران است. هنگامی که استئونکروز مفصل ران در مراحل اولیه تشخیص داده شود، کُر دکمپرشن گاهی اوقات در جلوگیری از فروپاشی سر فمور و ایجاد آرتروز موفق است.
کُر دکمپرشن اغلب با پیوند استخوان و غضروف ترکیب می‌شود تا به بازسازی استخوان سالم و پشتیبانی از غضروف مفصل ران کمک کند. پیوند استخوان، بافت استخوانی سالمی است که به ناحیه‌ای از بدن که نیاز است منتقل می‌شود. این بافت ممکن است از یک اهداکننده (آلوگرافت) یا از استخوان دیگری در بدن شما (اتوگرافت) گرفته شود.
امروزه پیوندهای استخوانی مصنوعی نیز در دسترس هستند. گاهی اوقات، سلول‌های مغز استخوان خود بیمار با ماده جایگزین پیوند مخلوط می‌شوند تا به فرآیند بازسازی استخوان کمک کنند. مهم است که با جراح خود در مورد گزینه‌های موجود برای روش درمانی خود صحبت کنید.
پیوند فیبولا عروقی
گزینه جراحی دیگر پیوند فیبولا عروقی است. در این روش، بخشی از استخوان کوچک ساق پا (فیبولا) همراه با منبع خون آن (یک شریان و ورید) برداشته می‌شود. این پیوند به سوراخی که در گردن و سر فمور ایجاد شده منتقل می‌شود و شریان و ورید دوباره متصل می‌شوند تا به بهبود ناحیه استئونکروز کمک کنند.
تعویض کامل مفصل ران
اگر استئونکروز به مرحله‌ای پیشرفت کرده باشد که سر فمور قبلاً فروپاشیده باشد، موفق‌ترین درمان تعویض کامل مفصل ران است. در این روش، پزشک استخوان و غضروف آسیب‌دیده را برمی‌دارد و سپس سطوح مفصلی جدید فلزی یا پلاستیکی را برای بازگرداندن عملکرد مفصل ران قرار می‌دهد.
نتایج درمان استئونکروز مفصل ران
کُر دکمپرشن در برخی موارد از پیشرفت استئونکروز به آرتروز شدید و نیاز به تعویض مفصل ران جلوگیری می‌کند. این بستگی به مرحله و اندازه استئونکروز در زمان انجام روش دارد.
کُر دکمپرشن بهترین نتایج را زمانی به دست می‌آورد که استئونکروز در مراحل اولیه، قبل از فروپاشی استخوان، تشخیص داده شود. در برخی از این موارد، استخوان پس از کُر دکمپرشن بهبود می‌یابد و جریان خون خود را بازمی‌یابد. بهبودی استخوان چند ماه طول می‌کشد و در این مدت، برای جلوگیری از فشار بر استخوان آسیب‌دیده، باید از عصا یا واکر استفاده کنید.
بیمارانی که کُر دکمپرشن موفقیت‌آمیزی دارند، معمولاً در حدود ۳ ماه به راه رفتن بدون کمک بازمی‌گردند و ممکن است دردشان کاملاً برطرف شود.
پیوند فیبولا عروقی یک روش تهاجمی است که به چندین ماه بهبودی نیاز دارد. معمولاً در چند هفته اول نباید وزن تحمل کنید؛ سپس به تدریج با استفاده از وسایل کمکی (واکر یا عصا) شروع به تحمل وزن می‌کنید. اگر پیوند فیبولا عروقی قبل از فروپاشی سر فمور انجام شود، نتایج بالینی معمولاً مطلوب است.
هنگامی که استئونکروز پس از فروپاشی استخوان تشخیص داده شود، کُر دکمپرشن معمولاً در جلوگیری از فروپاشی بیشتر موفق نیست. در این شرایط، بهترین درمان برای بیمار تعویض کامل مفصل ران است. تعویض کامل مفصل ران در اکثر بیماران مبتلا به استئونکروز در تسکین درد و بازگرداندن عملکرد موفق است.
نظــــر شمـــــــا؟