راشیتیسم یک بیماری دوران کودکی است که در آن استخوان‌های کودک شما خیلی نرم است و باعث می‌شود استخوان‌های او راحت‌تر تاب خورده، خم شوند و بشکنند. معمولاً به دلیل کمبود ویتامین D ایجاد می شود، اما در موارد نادر به دلیل یک اختلال ژنتیکی زمینه ای ایجاد می شود.
راشیتیسم (نرمی استخوان) نرم و ضعیف شدن استخوان‌ها در کودکان است که معمولاً به دلیل کمبود شدید و طولانی‌مدت ویتامین D رخ می‌دهد. در موارد نادر، مشکلات ارثی نیز می‌توانند باعث بروز راشیتیسم شوند. ویتامین D به بدن کودک کمک می‌کند تا کلسیم و فسفر را از غذا جذب کند. کمبود ویتامین D حفظ سطح مناسب کلسیم و فسفر در استخوان‌ها را دشوار می‌کند و این می‌تواند منجر به راشیتیسم شود.
معمولاً افزودن ویتامین D یا کلسیم به رژیم غذایی، مشکلات استخوانی مرتبط با راشیتیسم را برطرف می‌کند. اگر راشیتیسم به دلیل یک مشکل پزشکی زمینه‌ای دیگر باشد، کودک ممکن است به داروهای اضافی یا درمان‌های دیگر نیاز داشته باشد. برخی از بدشکلی‌های اسکلتی ناشی از راشیتیسم ممکن است نیاز به جراحی اصلاحی داشته باشند. تعویض مفصل زانو
اختلالات ارثی نادر مرتبط با سطح پایین فسفر (دیگر ماده معدنی موجود در استخوان) ممکن است به داروهای دیگری نیاز داشته باشند.
راشیتیسم چیست؟
راشیتیسم یک بیماری دوران کودکی است که در آن استخوان‌های کودک نرم‌تر از حد طبیعی می‌شوند و این باعث می‌شود استخوان‌ها به راحتی تغییر شکل دهند، خم شوند و بشکنند.
راشیتیسم با استئومالاسی (نرمی استخوان در بزرگسالان) متفاوت است. تفاوت این دو در این است که راشیتیسم فقط در کودکان اتفاق می‌افتد، زیرا استخوان‌های آن‌ها هنوز در حال رشد هستند و این باعث بروز علائم کلاسیک مانند خمیدگی یا انحنای استخوان‌ها می‌شود. استخوان‌های بزرگسالان رشد خود را کامل کرده‌اند و این علائم را ندارند (مگر اینکه در کودکی راشیتیسم درمان‌نشده داشته باشند).
علائم و دلایل
علائم و نشانه‌های راشیتیسم چیست؟
- خمیدگی استخوان‌های پا.
- پهن شدن زانوها (در کودکانی که راه می‌روند) یا مچ‌دست‌ها (در نوزادانی که چهار دست‌وپا حرکت می‌کنند).
- درد استخوان.
- تورم انتهای دنده‌ها، که به آن «تسبیح راشیتیسی» می‌گویند، زیرا انتهای دنده‌ها زیر پوست شبیه دانه‌های تسبیح به نظر می‌رسند.
- قفسه‌سینه کبوتری (جایی که استخوان سینه به سمت بیرون یا بالا فشار می‌آورد).
- تأخیر در رشد.
- انحنای غیرعادی ستون فقرات یا تغییر شکل جمجمه.
- مشکلات دندانی، مانند پوسیدگی دندان.
- تشنج (در موارد شدید که سطح کلسیم به شدت پایین است).
از آنجا که راشیتیسم بافت‌های در حال رشد در انتهای استخوان‌های کودک (صفحات رشد) را نرم می‌کند، می‌تواند باعث بدشکلی‌های اسکلتی مانند موارد زیر شود:
- پاهای پرانتزی یا پاهای ضربدری
- ضخیم شدن مچ دست و مچ پا
- برجستگی استخوان سینه
چه چیزی باعث راشیتیسم می‌شود؟
مشکلات تغذیه‌ای یا ژنتیکی معمولاً علت راشیتیسم هستند.
- راشیتیسم تغذیه‌ای: این نوع معمولاً به دلیل کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود، که بدن برای جذب کلسیم به آن نیاز دارد. برخی از دلایل این کمبود عبارتند از:
- قرار نگرفتن کافی در معرض نور خورشید (که به بدن کمک می‌کند ویتامین D تولید کند).
- کمبود ویتامین D در رژیم غذایی کودک. این ممکن است در رژیم‌های گیاهخواری/وگان، عدم تحمل لاکتوز یا شرایطی که جذب ویتامین D را محدود می‌کنند (مانند بیماری کرون، سلیاک، فیبروز کیستیک یا کولیت اولسراتیو) اتفاق بیفتد.
- رژیم غذایی بسیار کم کلسیم.
- راشیتیسم ارثی: چندین بیماری ژنتیکی در جذب ویتامین D توسط بدن کودک اختلال ایجاد می‌کنند. سایر شرایط ژنتیکی نیز بر نحوه مدیریت فسفر توسط بدن تأثیر می‌گذارند و باعث راشیتیسم می‌شوند. این نوع اختلالات نادر هستند.
علت راشیتیسم
بدن کودک شما برای جذب کلسیم و فسفر از غذا به ویتامین D نیاز دارد. راشیتیسم می‌تواند اتفاق بیفتد اگر بدن کودک به اندازه کافی ویتامین D دریافت نکند یا در استفاده صحیح از ویتامین D مشکل داشته باشد. گاهی اوقات، کمبود کلسیم یا کمبود همزمان کلسیم و ویتامین D نیز می‌تواند باعث راشیتیسم شود.
کمبود ویتامین D
کودکانی که ویتامین D کافی از این دو منبع دریافت نمی‌کنند، ممکن است دچار کمبود شوند:
- نور خورشید: پوست کودک هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید ویتامین D تولید می‌کند. اما کودکان در کشورهای توسعه‌یافته معمولاً زمان کمتری را در فضای باز می‌گذرانند. همچنین احتمال استفاده از کرم ضدآفتاب در آن‌ها بیشتر است که اشعه‌های خورشید مورد نیاز برای تولید ویتامین D را مسدود می‌کند.
- غذا: روغن ماهی، زرده تخم مرغ و ماهی‌های چرب مانند سالمون و ماهی خال‌خالی حاوی ویتامین D هستند. ویتامین D به برخی غذاها و نوشیدنی‌ها مانند شیر، غلات و برخی آبمیوه‌ها نیز اضافه شده است.
مشکلات جذب
برخی کودکان با شرایط پزشکی متولد می‌شوند یا دچار مشکلاتی می‌شوند که بر نحوه جذب ویتامین D توسط بدن آن‌ها تأثیر می‌گذارد. برخی از این شرایط عبارتند از:
- بیماری سلیاک
- بیماری التهابی روده
- فیبروز کیستیک
- مشکلات کلیوی
بیشتر بخوانید: 8 ورزش زانو و تمرین درمان درد زانو
چه کسانی در معرض خطر هستند؟
- نوزادان و شیرخواران بیشترین خطر را دارند، به‌ویژه آن‌هایی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند (به‌خصوص اگر مادر ویتامین D کافی دریافت نکند) یا نوزادانی که زودرس به دنیا آمده‌اند.
- کودکانی که به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرند (پنجره‌ها اشعه‌های خورشید را که بدن برای تولید ویتامین D نیاز دارد، مسدود می‌کنند). این موضوع به‌ویژه در فصل زمستان صادق است.
- کودکانی که پوست تیره‌تری دارند (زمان بیشتری طول می‌کشد تا پوست تیره‌تر اشعه‌های خورشید را جذب کند و ویتامین D لازم را تولید کند).
عوارض راشیتیسم
در صورت عدم درمان، راشیتیسم می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- توقف رشد
- انحنای غیرطبیعی ستون فقرات
- بدشکلی‌های استخوانی
- مشکلات دندانی
- تشنج
تشخیص و آزمایش‌ها
راشیتیسم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
راه‌های مختلفی برای تشخیص راشیتیسم وجود دارد. اگر پزشک اطفال بر اساس معاینه فیزیکی یا علائم به راشیتیسم مشکوک شود، ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
- عکس‌برداری با اشعه ایکس.
- آزمایش خون.
- آزمایش ادرار.
- بیوپسی استخوان (به ندرت انجام می‌شود).
- آزمایش ژنتیک (برای راشیتیسم ارثی).
مدیریت و درمان
آیا راشیتیسم قابل درمان است؟
بله، بیشتر موارد راشیتیسم (به‌ویژه راشیتیسم تغذیه‌ای) در صورت تشخیص به‌موقع قابل درمان هستند. در بیشتر موارد، تغییرات در رژیم غذایی، مکمل‌های ویتامین و قرار گرفتن بیشتر در معرض نور خورشید برای درمان این بیماری کافی است.
بسته به شدت بیماری، پزشک اطفال ممکن است یک یا چند مورد از درمان‌های زیر را برای راشیتیسم توصیه کند:
- تغییرات رژیم غذایی: این معمولاً شامل دوزهای بالای ویتامین D، از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها است. این دوزها ممکن است برای چند ماه تجویز شوند، بسته به شدت بیماری و سایر عوامل. پزشک اطفال ممکن است پس از آنکه دوزهای بالا دیگر لازم نباشند، یک مکمل روزانه استاندارد ویتامین D را توصیه کند.
- نور خورشید: از آنجا که بدن می‌تواند به طور طبیعی در معرض نور خورشید ویتامین D تولید کند، تشویق کودک به بیرون رفتن و قرار گرفتن در معرض نور خورشید احتمالاً توصیه می‌شود.
- جراحی: معمولاً استخوان‌های کودک به خودی خود صاف می‌شوند. در موارد بسیار شدید، ممکن است کودکان نیاز به استفاده از بریس برای اصلاح خمیدگی استخوان‌های خود داشته باشند. در برخی موارد، جراحی نیز ممکن است یک گزینه باشد.
برای موارد ارثی راشیتیسم، بسته به اختلال ژنتیکی مربوطه، چندین گزینه درمانی وجود دارد. پزشک اطفال ممکن است شما را به یک متخصص ارجاع دهد تا راه‌حلی برای درمان پیدا کند.
عوارض احتمالی راشیتیسم چیست؟
در حالی که راشیتیسم یک بیماری قابل درمان و اغلب قابل علاج است، مهم است که هرچه سریع‌تر درمان شود. در صورت عدم درمان، موارد خفیف راشیتیسم می‌تواند منجر به مشکلات طولانی‌مدت استخوانی شود که مانع از رشد صحیح استخوان‌ها می‌شود. موارد شدید درمان‌نشده می‌تواند باعث تشنج، آسیب قلبی و مرگ شود.
بیشتر بخوانید: بهترین جراح تعویض مفصل زانو
پیشگیری
آیا می‌توان از راشیتیسم پیشگیری کرد؟
بله، راشیتیسم تغذیه‌ای قابل پیشگیری است.
برای افراد باردار و نوزادان:
- افراد باردار: مکمل ویتامین D را طبق دستور پزشک مصرف کنید. توصیه استاندارد حداقل 600 واحد بین‌المللی ویتامین D در روز است. با این حال، پزشک ممکن است شما را تشویق کند که تا 2000 واحد در روز مصرف کنید. همچنین ممکن است به شما توصیه شود که مکمل کلسیم مصرف کنید تا از تحلیل استخوان در آینده جلوگیری کنید.
- نوزادان: قطره‌های مکمل ویتامین D در بیشتر داروخانه‌ها موجود است. همه نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند باید روزانه 400 واحد ویتامین D دریافت کنند.
برای کودکان بزرگ‌تر:
- نور خورشید: بدن شما در معرض نور خورشید ویتامین D تولید می‌کند، بنابراین برای افرادی که پوست تیره‌تری دارند و زمان زیادی را در داخل خانه می‌گذرانند (یا افرادی که فقط با کرم ضدآفتاب بیرون می‌روند) سخت‌تر است که ویتامین D کافی تولید کنند.
- غذاهای غنی از ویتامین D: چندین نوع ماهی (به‌ویژه ماهی سالمون و قزل‌آلا) به‌طور خاص غنی از ویتامین D هستند. چندین غذا نیز با ویتامین D «غنی‌شده» هستند، به این معنی که این ویتامین به آن‌ها اضافه شده است. شیر، آب پرتقال و غلات اغلب به این روش غنی‌سازی می‌شوند.
در مورد بیماری‌های ارثی که باعث راشیتیسم می‌شوند، خود بیماری قابل پیشگیری نیست. با این حال، اگر می‌دانید که شما یا فرزندتان یک اختلال ژنتیکی دارید، آزمایش ژنتیک زودهنگام ممکن است پیشگیری از ابتلا به راشیتیسم را آسان‌تر کند.
چه زمانی باید با پزشک یا پزشک کودکم صحبت کنم؟
- اگر کودک شما از هر یک از علائم ذکر شده شکایت دارد یا آن‌ها را نشان می‌دهد، به‌ویژه پهن شدن مچ‌دست‌ها در کودکانی که چهار دست‌وپا حرکت می‌کنند یا خمیدگی پاها در کودکانی که به اندازه کافی بزرگ شده‌اند که راه بروند.
- اگر شما یا فرزندتان شرایطی دارید که در استفاده بدن از ویتامین D اختلال ایجاد می‌کند، پزشک یا پزشک اطفال ممکن است در صورت داشتن یکی از بیماری‌های ارثی مرتبط، آزمایش ژنتیک را توصیه کند.
چشم‌انداز راشیتیسم
کودک من چه مدت این بیماری را خواهد داشت؟
راشیتیسم تغذیه‌ای می‌تواند در عرض چند هفته یا چند ماه درمان شود، بسته به شدت بیماری. بیشتر علائم مانند ضعف یا درد باید در عرض چند هفته بهبود یابد. کمبود ویتامین D نیز باید در عرض شش تا هشت هفته بهبود یابد. اگر کودک شما خمیدگی یا انحنای استخوان‌ها دارد، این ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا بهبود یابد (این ممکن است به خودی خود اتفاق بیفتد، اما ممکن است نیاز به جراحی یا بریس داشته باشد).
در مورد راشیتیسم ارثی، کمبود ویتامین D یک علامت است که می‌تواند درمان شود، اما بیماری که باعث آن می‌شود یک بیماری مادام‌العمر است. پزشک اطفال (و در صورت نیاز، متخصصان) می‌توانند به شما و فرزندتان کمک کنند تا شرایط خود را مدیریت کنند.
چشم‌انداز کودکان مبتلا به راشیتیسم چگونه است؟
برای کودکان مبتلا به راشیتیسم تغذیه‌ای، چشم‌انداز معمولاً خوب است. با درمان، وضعیت آن‌ها باید در عرض چند هفته یا چند ماه بهبود یابد. بیشتر کودکانی که برای راشیتیسم تغذیه‌ای درمان می‌شوند، به‌طور کامل بهبود می‌یابند و به بزرگسالان سالم تبدیل می‌شوند.
برای کودکان مبتلا به راشیتیسم ارثی، پیش‌آگهی بستگی به اختلال ژنتیکی خاص آن‌ها دارد. با این حال، در بسیاری از موارد، کودکان مبتلا به این نوع راشیتیسم می‌توانند به بزرگسالانی تبدیل شوند که زندگی کامل و سالمی دارند.
یادداشتی از دکتر هومن کوکبی
راشیتیسم یک بیماری دوران کودکی است که در آن استخوان‌های کودک نرم‌تر از حد طبیعی می‌شوند و این باعث می‌شود استخوان‌ها به راحتی تغییر شکل دهند، خم شوند و بشکنند. بیشتر موارد راشیتیسم قابل درمان هستند. در طول این فرآیند، مهم است که با کودک خود در مورد آنچه برایش اتفاق می‌افتد صحبت کنید و به او کمک کنید تا یاد بگیرد که در مدیریت سلامت خود نقش دارد. چه برای راشیتیسم تغذیه‌ای و چه ارثی، مهم است که به کودک خود توانایی و ابزارهای لازم را بدهید تا بتواند از خود به خوبی مراقبت کند.
درمان علائم یک بیماری مانند راشیتیسم تنها بخشی از بهبودی است. پزشک اطفال ممکن است توصیه کند که شما و/یا فرزندتان به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید تا با این شرایط و نحوه برخورد دیگران با شما و فرزندتان به دلیل آن (به‌ویژه اگر کودک شما علائم قابل مشاهده بیماری را دارد) کنار بیایید.
اگر علت اصلی بیماری یک بیماری ارثی باشد، پزشک اطفال یا متخصص ممکن است به شما کمک کند تا با سازمان‌های حمایتی یا گروه‌هایی از خانواده‌ها و افرادی که با همان بیماری (یا بیماری بسیار مشابه) زندگی می‌کنند، ارتباط برقرار کنید. ارتباط با دیگرانی که تجربه مشابهی دارند می‌تواند به شما و فرزندتان از نظر احساسی کمک کند و همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌های جدید و بهتری برای مدیریت شرایط فرزندتان یاد بگیرید.
نظــــر شمـــــــا؟